He Whakaputanga — Nō wai te ringa i auaha i ēnei kupu?
Embedded content: https://www.youtube.com/watch?v=YFmPtR7M_7Q
Ki te kore He Whakaputanga, tērā pea kāore i puta mai te Tiriti o Waitangi. Haere mai ki te ako kōrero anō, ki He Tohu.
Transcript
Whakaahua
He pakiwaituhi peita waikano o tētahi tangata e noho ana i te taha o tētahi tēpu mā i runga i tētahi whenua e toro ana ki te moana. Ka puta mai ētahi tāne, kei te mau korowai ētahi, he parauri, he kaho ngā tae, ā, kei te mau tarau, wetikote, pōtae hoki ētahi atu. He tuhituhi tītaha e mea ana 'Waitangi, Whiringa-ā-nuku 1835'.
Oro
Nō te Whiringa-ā-nuku i te tau tekau ma waru tekau ma rima i hui ai ētahi rangatira e toru tekau ma wha i tētahi puke i Waitangi.
Whakaahua
Kua whakatakotohia i te kiko o te rangi tētahi tuhinga i tuhia ā-ringatia, ā, e tuhi ana tētahi ringa i ngā kupu nei ‘He Whakaputanga’ ki te tuaka kōrako.
Oro
I hui rātou i runga i te whakaaetanga ki te waitohu i te Whakaputanga kia whakapūmautia ai tā rātou noho hei tangata whenua, ā, mā rātou hoki e whakahaere te nui o ngā kainoho Pākehā e piki haere ana. Engari nā wai i tuhi ngā kupu i hui ai ēnei rangatira?
Whakaahua
Kei te noho a Eruera, he tuaka kei te ringa. Kua ūhia tōna hūtu pango me tōna hāte mā ki tētahi korowai. Ka hoki ōna mahara ki tētahi tāne whai pāhau e ngoikore ana, e mau piupiu ana, e hinga whakamuri ana i te mura o te ahi.
Oro
Nā Eruera Pare Hongi.
Whakaahua
Kei raro iho i te rangi pūwherowhero a Hongi e morimori ana i a Eruera pēpi i tētahi o ōna ringaringa, kei tērā atu tētahi pukapuka e mau ana.
Oro
He pēpi noa iho a Eruera i te matenga o tōna matua i te pakanga, ka whāngaihia ia e te rangatira nui, e Hongi Hika.
I runga i te mōhio o Hongi ki ngā huringa e haere ake nei, ka mōhio ia ki te whaitake o tā Eruera ako i ngā pūkenga e ora ai ia me tōna iwi.
Whakaahua
Kei te moana uriuri tētahi kaipuke, e rua ōna tira, e teretere ana.
Oro
Nō reira, i tonoa a Eruera e ōna kaumātua ki Poihākena ki te ako i te pānui me te tuhi.
Whakaahua
Ka hoki whakamua, kei te noho a Eruera pakeke i mua i ētahi tuhinga kei runga i tētahi tēpu kua mārama i te kānara. Ka titiro ia ki a James kei tōna taha e wharara ana i te tēpu.
Oro
I pērā rawa te nui o ōna pūkenga ka kōwhiria ia e tōna iwi kia mahi tahi ki a Te Poihipi ki te tuhi ngātahi i te Whakaputanga o te rangatiratanga Māori o te whenua hei hononga ki te Kīngi o Ingarangi.
Whakaahua
He tirohanga ā-manu o ngā rangatira e huihui ana ki te waitohu i te whakaputanga. Kua whakatakotoria i runga ake te tuhinga taketake i tuhia ā-ringatiae. Kua kōwhai te pepa, kua tīhaea hoki ngā ōna tapa.
Oro
Nō reira, nā te ringa rehe o te rangatahi Māori te tuhinga i auaha, ā, nā taua tuhinga i hui mai ai ēnei rangatira.
Whakaahua
Te tohu kāirikiōrangi, karaka, waiporoporo hoki o He Tohu. He whakaputanga, he tiriti, he petihana. Tohumarau He Tohu. Te Puna Mātauranga o Aotearoa, Te Whanganui-a-Tara. (Kāore ētahi tuhinga whai tikanga ā-motu i tūkinotia i te hanganga o tēnei pakiwaituhi.) Te tohu o te Kāwanatanga o Aotearoa.
Ki te kore te Whakaputanga, kua kore nei pea Te Tiriti o Waitangi. Haere mai ki He Tohu ki te ako i ētahi atu kōrero.
Ngā whakamihi
He mea hanga i te taha o Te Tari Taiwhenua.
Ariā auaha — Ogilvy New Zealand
Pakiwaituhi tāoreore — YukFoo
Reo — Te Kohe Tuhaka
Puoro — Al Fraser and Ariana Tikao
Any errors with the transcript, let us know and we'll fix them digital-services@dia.govt.nz